Dòng chảy
Hé lộ những điều chưa biết về triển lãm Tresor 31
Nhà giám tuyển triển lãm & DJ Sven Von Thuelen trò chuyện cùng Arthur Bray về cách câu lạc bộ, thương hiệu & sàn nhảy Tresor kiến tạo âm thanh của mình
Đây là phần thứ hai của bài phỏng vấn Arthur Bray thực hiện về Tresor 31.
Đầu năm nay, Kevin Saunderson đã đề cập đến việc “ngành công nghiệp nhạc dance vẫn chưa có đủ những nghệ sĩ người da màu”, và Jeff Mills cũng nhận xét rằng “nhạc dance đã trở nên quá trung lưu”, khi công nghệ đã làm cho việc tiêu thụ trở nên quá dễ đoán và thuận tiện.
Từ việc được coi là một thể loại âm nhạc ngoài rìa, giờ đây techno đã trở thành sân khấu chính, liên tục mang đến những hình ảnh cuốn hút người xem trực tuyến và là nguồn cảm hứng cho tuần lễ thời trang cũng như đóng góp vào nền kinh tế về đêm của mọi đô thị lớn. Sự phát triển này phần lớn nhờ vào nhà sáng lập Tresor, Dimitri Hegemann, khi chính ông từng công khai thừa nhận trong nhiều cuộc phỏng vấn mình là một trong những người đã “đưa techno đến đến châu Âu”. Tresor mới đây vừa mở triển lãm “Tresor 31: Techno, Berlin und die große Freiheit”, như một sự hồi tưởng về quá trình phát triển của thể loại âm nhạc này bằng cách làm nổi bật các hàm ý chính trị và lịch sử vốn thường bị bỏ qua và không mấy được quan tâm.
Ở thời điểm mà các chiến dịch như “Black Lives Matter” hay chủ đề về “Safe Space” đang thịnh hành, chuỗi sự kiện & triển lãm diễn ra trên ba tầng của Tresor, OHM và Kraftewerk nhấn mạnh nguồn gốc âm nhạc của người gốc Phi của techno bằng các tác phẩm nghệ thuật khám phá tầm quan trọng không gian này thể hiện trong các phong trào thanh niên.
Arthur Bray trò chuyện cùng Sven Von Thuelen, người đã mang đến cho Berlin một Tresor label ngay sau sự sụp đổ của bức tường Berlin và sau đó là sự ra đời của câu lạc bộ cùng tên. Đây cũng là khởi đầu một phong trào âm thanh thử nghiệm mới gắn với Detroit từ những năm 90 cho đến vị thế toàn cầu ở thời điểm hiện tại.
Sven cũng chia sẻ trong cuộc trò chuyện về những tác phẩm đa dạng của Tresor 31, trong đó có Arthur Jafa (người đã tạo ra tác phẩm hình ảnh cùng phần âm nhạc được Ron Trent của hãng Tresor thực hiện), ácc tờ rơi lưu trữ và kỷ vật từ những cuộc đối thoại ban đầu giữa Jeff Mills, Underground Resistance và Dimitri Hegemann. Tác phẩm điêu khắc và sắp đặt hình ảnh độc đáo của Anne de Vries, Andreas Gurksy và Joe Namy tái tạo bối cảnh và bầu không khí đặc trưng gắn với Tresor. Tuy nhiên, có lẽ điều thu hút những người thích tiệc tùng nhất là số lượt đặt chỗ của các nghệ sĩ của Tresor 31. Triển lãm khai thác những cái tên như Tygapaw, Bristolian và RP Boo… để đặt câu hỏi về ý nghĩa của techno vào năm 2022, đồng thời khắc hoạ hình ảnh những bước chân, tiếng ồn, và âm nhạc điện tử trong cùng không gian hầm tối từng là nơi chỉ dành cho những set nhạc kiểu Marcel Dettman kéo dài hàng giờ liên tục của những DJ danh tiếng.
Arthur Bray: Là một người đã gắn bó với của cuộc sống về đêm ở Berlin trong nhiều năm, anh có mối quan hệ thế nào với Tresor?
Sven Von Thuelen: Tôi chuyển đến Berlin vào giữa những năm 90, đó cũng là khoảng thời gian tôi bắt đầu DJ và khi đó, Tresor đã là một câu lạc bộ nổi tiếng thế giới. Tôi còn nhớ hình ảnh bạn mình dọn dẹp Tresor vào các buổi chiều thứ bảy và chủ nhật. Vì tôi không có bàn xoay, cô ấy đã cho tôi sử dụng thiết bị trong club để luyện tập. Vào cuối những năm 1990, tôi bắt đầu làm phóng viên âm nhạc cho tạp chí De: bug và bắt đầu có ý tưởng viết một cuốn sách về mối quan hệ giữa Berlin với Detroit thông qua techno và những tác động xã hội đi kèm với sự sụp đổ của bức tường Berlin từ trường hợp của Tresor.
Ý tưởng ban đầu là tập trung vào điểm gặp gỡ giữa Đông và Tây Đức, Detroit và Berlin, những sự đối lập. Nhưng sau đó, chúng tôi mở rộng câu chuyện và nói về toàn cảnh Berlin. Cuối cùng nó trở thành một cuốn sách có tên “Der Klang der Familie: Berlin, Techno and the Fall of the Wall” với phiên bản tiếng Đức ra đời cách đây 10 năm.
Lần đầu tiên tôi chơi ở Tresor là vào năm 2000, ở địa điểm Tresor cũ. Cuốn sách ra mắt vào khoảng thời gian không lâu. Felix, đồng tác giả cuốn sách và tôi quyết định tự xuất bản bản dịch tiếng Anh vào năm 2014. Bản dịch này sau đó thu hút khá nhiều sự quan tâm của độc giả quốc tế. Dimitri và tôi thỉnh thoảng vẫn hợp tác cùng nhau. Cuối cùng, vào năm ngoái, kênh truyền hình Pháp-Đức Arte đã thực hiện bộ phim tài liệu “30 years of Tresor”, chúng tôi thực hiện một cuốn sách như phần hậu truyện của bộ phim này. Vì thế, việc tôi hỗ trợ triển lãm này là điều gần như đương nhiên.
Vậy là ngay cả trước khi có ý tưởng triển lãm, anh đã có những nền tảng nhất định ở Tresor?
Từ quá trình tôi tìm hiểu chủ đề này và ghép nối các phần làm nên lịch sử âm nhạc độc đáo của Berlin trong nhiều năm, tôi nghĩ đó là lý do Dimitri tin tưởng chọn mình vào vị trí giám tuyển. Tôi cũng lớn tuổi hơn một chút so với những người khác trong đội và đến từ Berlin và may mắn có thể chứng kiến trực tiếp cách âm nhạc đã thay đổi thành phố này như thế nào. Tôi rất vinh dự và tự hào khi nhận vị trí này.
Sau khi hiểu về lịch sử xung quanh Tresor, có những điểm cụ thể nào anh muốn nhấn mạnh?
Điều thực sự quan trọng đối với tôi và cả Dimitri là đảm bảo rằng triển lãm không chỉ về câu lạc bộ Tresor. Điều quan trọng là chúng tôi phải thể hiện được cả bối cảnh chính trị & lịch sử và cách chúng tác động đến hiện tại.
Chúng tôi viết về sự sụp đổ của bức tường Berlin, cũng như việc chúng ta có thể học được gì từ sự kiện này. Một nơi như Tresor có thể đóng góp vào sự phát triển của thành phố như thế nào? Kinh tế từ các ngành công nghiệp về đêm phát triển như thế nào? Làm thế nào bạn có thể nuôi dưỡng một nền văn hóa mạnh mẽ? Cũng dễ hiểu nếu chúng tôi tập trung vào club hơn một chút, nhưng tôi thực sự muốn đảm bảo rằng Tresor Records cũng được nhắc đến, vì sự gắn kết của hãng với câu lạc bộ.
Sau khi bức tường sụp đổ, họ nhận ra mình đang sở hữu một vị trí tuyệt vời, label cũng ra đời sau đó, và mối liên hệ của Tresor với Detroit. Mỗi phần của những sự kiện này đều cần thiết để kể lại toàn bộ câu chuyện của Tresor.
Tôi không chắc chắn 100% rằng chúng tôi đã thành công trong việc kể chuyện vì lịch sử của Tresor quá dài, nhưng chúng tôi đã cố gắng hết mình.
Tại sao label Tresor lại quan trọng như vậy đối với sự khởi đầu của bối cảnh techno Berlin?
Ở thời điểm đó, Dimitri và Corolla có một label là Interfisch và chủ yếu phát hành nhạc công nghiệp, những âm thanh dễ nhảy hơn. Họ cũng ký hợp đồng với ban nhạc công nghiệp Final Cut và Jeff Mills là một thành viên trong đó. Đây chính là điểm gặp gỡ đầu tiên giữa Detroit và Berlin. Họ từng có câu lạc bộ nằm trong một siêu thị nhưng âm thanh ở đó không khiến họ hài lòng. Đó là lý do họ tìm đến Tresor. Corolla bắt đầu làm việc với Underground Resistance sau khi tình cờ gặp Jeff Mills và Mike Banks tại Viện Âm nhạc New York vào năm 1991 trong một cuộc trò chuyện. Từ mẩu giấy của Jeff Mills chuyển cho Carola với dòng chữ "Tôi biết anh!".
Nghe giống cách người ta "DM" nhau trên phương tiện truyền thông xã hội ngày nay.
Carola sau đó đề cập họ có một câu lạc bộ [năm 1991] và Jeff Mills phải đến chơi ở đó. Jeff ở thời điểm đó vừa ra mắt record mới và cần tìm một label để phân phối nó ở Châu Âu. Trong 15 bản thu âm đầu tiên của Tresor, 14 bản đến từ Detroit hoặc chí ít cũng là các bản hòa âm của các nghệ sĩ Detroit. Sự kết hợp giữa label, âm thanh và club đã tạo nên một tổng thể hoàn hảo đến mức nếu bỏ đi một yếu tố, nó sẽ không còn hiệu quả nữa.
Berlin đã trở thành một thành phố gắn bó chặt chẽ với techno. Việc nhấn mạnh techno có nguồn gốc từ âm nhạc của người gốc Phi có tầm quan trong như thế nào với triển lãm này?
Đối với nhiều người trên sàn nhảy, họ không quá hiểu về DJ có thể là ai hoặc nguồn gốc của âm nhạc là gì, trải nghiệm với họ là đủ.
Vào thời điểm bắt đầu của Tresor, 100 người tham dự đầu tiên đều biết nguồn gốc của thứ âm nhạc mình nghe. Nhưng sau đó khi club mở rộng, nó trở nên loãng hơn và khi bối cảnh trở nên thành công, như 500.000 người tham dự Love Parade chẳng hạn, nguồn gốc âm nhạc của người gốc Phi của techno đột nhiên không phải là điều đáng để bận tâm nữa. Điều quan trọng đối với Tresor là phải làm nổi bật và đảm bảo mọi người biết Tresor là một sự kết nối giữa Đông và Tây Đức và ở một mức độ nào đó, là sự kết nối giữa Detroit và Berlin.
Đối với Tresor, đó luôn là việc mời những người khởi xướng thể loại nhạc này đến chơi tại club. Đây cũng là lý do tại sao Dimitri đã từng có lúc muốn mở một câu lạc bộ ở Detroit để nhấn mạnh tầm nhìn này, nhưng tất nhiên đây là một quá trình rất dài và không hề dễ dàng.
Trong khi vẫn theo đuổi nhạc dance, âm thanh của Tresor cũng thay đổi khi câu lạc bộ phát triển?
Giai đoạn thứ hai của Tresor vào cuối những năm 90 chịu ảnh hưởng từ Anh. DJ như Christian Vogel, No Future Posse, Neil Landstrumm đã mang đến một loại âm thanh khác, chịu ảnh hưởng của điệu trekkie Chicago swing pha trộn với lịch sử rave từ Anh. Điều này rất quan trọng đối với Tresor vào năm 1994 và 1995 khi sự kết hợp giữa Detroit và Berlin đã được thiết lập và mọi người muốn một thứ gì đó xa hơn nữa. Label đã bán được rất nhiều đĩa vào thời điểm đó khi những nghệ sĩ này mang đến một làn sóng khác cho câu lạc bộ. Giai đoạn này đôi khi bị lãng quên, nhưng lại là một phần quan trọng trong lịch sử Tresor.
“Tresor 31” có những cái tên như Giant Swan, Bristolian hay RP Boo và Tigerpaw. Đâu là sợi dây gắn kết tất cả những nghệ sĩ này với nguồn gốc techno của Tresor?
Cho đến những năm 90 và thậm chí đến giai đoạn gần đây, Tresor vẫn khá bảo thủ, nguyên bản và bám sát với ý tưởng ban đầu. Tresor vẫn rao giảng cùng một phúc âm. Nhưng Tresor giờ đây là sự phản ánh của hiện tại hoặc thậm chí là những gì sẽ diễn ra sau này. Sau 30 năm, nền âm nhạc điện tử đã thay đổi khi các thể loại liền kề khác cũng chiếm lĩnh không gian “techno” này. Những dòng nhạc mới theo xu hướng đột phá khiến Tresor trở thành một điểm nóng kiểu mới. Tôi tò mò không biết điều gì sẽ xảy ra tiếp theo khi mang tất cả những yếu tố này đến Tresor.
Với việc Tresor là trụ cột chính như vậy, việc giám tuyển của anh sẽ có tác động mạnh mẽ. Một số nghệ sĩ tạo hình trong triển lãm như Arthur Jafa có thể không được biết đến như một cái tên gắn với văn hóa câu lạc bộ. Sự đóng góp của họ nói lên điều gì?
Khá nhiều nghệ sĩ có mối liên hệ với văn hóa câu lạc bộ hoặc với chính Tresor. Ví dụ: tác phẩm video “APEX” của Arthur Jafa được Robert Hood sản xuất âm nhạc từ Tresor Records.
Một số người có thể không biết, nhưng Robert Hood cũng là một giám mục. Vài năm trước, anh ấy vừa thuyết pháp ngay dưới đường trong một nhà thờ, rồi chơi nhạc ngay sau đó. Cũng vào khoảng thời gian ấy, Robert Hood đã đến một phòng trưng bày nghệ thuật và xem được một đoạn video của Arthur Jafa có sử dụng âm nhạc của Hood. Anh ấy đã rất ngạc nhiên và thực sự xúc động khi thấy cách âm nhạc của mình được sử dụng trong một phương tiện nghệ thuật khác. Vì vậy, việc đưa video này vào triển lãm là điều hoàn toàn hợp lý.
Một số tác phẩm triển lãm được lưu trữ, một số khác được ủy thác, quy trình giám tuyển như làm việc với các bên khác nhau đã diễn ra như thế nào?
Có sáu đến bảy tác phẩm trong triển lãm được uỷ thác từ nghệ sĩ, bên cạnh việc chúng tôi cũng cho phép các nghệ sĩ như Rebecca Salvadori khai thác kho lưu trữ trong “Tresor Tapes.” Cô ấy đã tạo một bộ phim mới dựa trên các kho lưu trữ kỹ thuật số. Tầng trệt có các tác phẩm hợp tác của các nghệ sĩ, trong khi tầng thứ hai thể hiện dòng thời gian của Tresor, rồi dẫn lên thành một đỉnh tháp ở tầng trên cùng có “Stamping Grounds”, một tác phẩm được chạm khắc bằng cát với âm thanh tương tác của Anne de Vries.
Một số thách thức khi tạo ra tác phẩm này là gì?
Khi sáng tạo nghệ thuật, cân bằng giữa ý tưởng và tính thực tế thường không phải việc dễ dàng, nhưng khi đã quyết định được ý tưởng cuối cùng, chúng tôi phải thực hiện nó, dù là làm việc vứi 150 tấn cát ở một nơi “khó nhằn” như Kraftwerk.
Từ khi lên ý tưởng đến khi biến nó thành hiện thực là quá trình khá khó khăn vì Kraftwerk là một không gian lớn rộng. Dimitiri và tôi thích ý tưởng về cuộc triển lãm trông giống như một công việc đang được tiến hành liên tục, như chính Tresor vậy. Trong khi một số nghệ sĩ dàn dựng các tác phẩm của họ, chúng tôi vẫn phải di chuyển các phần của chương trình xung quanh họ. Tôi cũng gặp phải một tai nạn nhỏ trên một trong những chỗ lắp kính và phải rất cố gắng không để máu chảy trên các tác phẩm.
Anh đã hợp tác với usomo chuyên về âm thanh 360” và thực tế ảo để mang lại sự sống động cho cả không gian. Tại sao anh lại chọn họ?
Đối với không gian chính đã có từ những năm 90, chúng tôi muốn tái hiện cảm giác về một "không gian tự do" ngay sau khi bức tường Berlin sụp đổ. Theo cả nghĩa bóng và nghĩa đen, rất nhiều tòa nhà trong thành phố như toà nhà này mới chỉ xuất hiện.
Usomo đã giúp chúng tôi tạo nhạc nền cho toàn bộ chương trình để những người tham dự có thể trải nghiệm những âm thanh, âm nhạc và cuộc trò chuyện khác nhau trong suốt triển lãm. Có một bức màn lớn cạnh lối vào mà chúng tôi gọi là Bức màn sắt. Chúng tôi muốn người tham dự có cảm giác một làn gió lớn đang lướt qua nó bằng trải nghiệm âm thanh của tai nghe.
Ở những nơi khác, nếu bạn ngồi trên một chiếc ghế dài, bạn có thể nghe thấy những câu chuyện và cuộc phỏng vấn với những người khác nhau và cảm thấy như đang hòa mình vào những kỷ niệm vậy. Bạn không biết ai đang trò chuyện, nhưng đó là sự tái hiện lại những trải nghiệm và những trao đổi từ quá khứ.
Bản thân không gian của triển lãm này cũng đã đủ gây ấn tượng mạnh. Bạn có thể đi lạc hàng giờ trong vẻ đẹp kiểu hậu công nghiệp của Kraftwerk.
Cách đây 30 năm, Tresor được sinh ra từ thời hậu Chiến tranh Lạnh và là một địa điểm của sự hưng phấn trong thời kỳ chuyển đổi kinh tế - xã hội đầy độc đáo. Vào năm 2022, xã hội đối mặt với những chủ đề phổ biến như Vấn đề Black Live Matter hay “không gian an toàn” trong văn hóa câu lạc bộ. Tresor có ý nghĩa như thế nào với bối cảnh đương đại như vậy?
Đây là một câu hỏi hay, và cũng là một câu hỏi lớn, tôi không thể phát biểu thay cho những lớp thanh niên ở độ tuổi 20 được. Chúng tôi đã phát trực tiếp “30 years of Tresor” với Tygepaw và Russell E.L. Butler và tổ chức buổi trò chuyện thú vị về di sản của Tresor và tầm quan trọng của gốc rễ âm nhạc gốc Phi với techno. những sự kiện này giúp mọi người tìm hiểu sâu hơn về Jeff Mills và Underground Resistance. Theo một cách nào đó, chúng tôi đang tiếp tục cuộc trò chuyện và lịch sử cho một thế hệ mới. Ở Berlin, techno đã trở thành một yếu tố kinh tế cho thành phố. Nó được hấp thụ bởi văn hóa chính thống, nhưng lại như một lời nhắc nhở người ta không nên chỉ tận hưởng. Những thành phố khác không có không gian như Kraftwerk, nhưng nếu có, họ sẽ biến nó thành một không gian cho mục đích thương mại.
Trong một thời gian rất dài, người ta không phải chịu quá nhiều áp lực kinh tế nhưng lại có nhiều không gian. Ai cũng cần không gian, và rõ ràng chúng gắn với những tác động chính trị và văn hóa. Tresor vẫn nên là nơi để mọi người đến với nhau, trải nghiệm âm nhạc điện tử, dù là techno hay house, vui vẻ cùng nhau trên sàn nhảy trong một khoảng khắc tập thể và cảm nhận nguồn năng lượng từ đó.
Giờ đây sau 30 năm, techno đã trở thành một thể loại âm nhạc chính thống. Anh nghĩ sao về vai trò của techno trong nền văn hóa underground hiện nay?
Bạn không thể so sánh Berlin vào năm 1991 với Berlin năm 1992. Bạn chắc chắn càng không thể so sánh Berlin vào năm 2022 với Berlin vào năm 2012 được. Techno cũng như vậy, nó đã thay đổi quá nhiều. Chúng ta luôn thấy những sự biến đổi, đặc biệt là với việc số hóa âm nhạc và ảnh hưởng của truyền thông xã hội không chỉ trong nhạc techno và văn hóa câu lạc bộ, mà là ở văn hóa nói chung. Nhưng thay đổi chắc chắn đi kèm với những đánh đổi.
Ý tưởng về việc chống quảng cáo luôn luôn mang đến những điều thú vị. Làm thế nào để bạn quảng bá nghệ sĩ và DJ trong khi vẫn duy trì những quy luật nhất định? Đây là bài toán cân bằng tinh tế, đặc biệt là trong bối cảnh truyền thông xã hội nơi mọi người luôn cố gắng xây dựng thương hiệu của riêng mình.
Với việc sự thay đổi là không thể tránh khỏi, đâu là trụ cột nhất định và sẽ mãi được giữ vững với Tresor?
Ai biết được điều gì sẽ xảy ra trong 10 năm tới. Chính sách "không chụp ảnh" chỉ là một điều phổ biến trong nét văn hóa câu lạc bộ, và điều này không chỉ có ở Berlin. Không chụp ảnh trên sàn nhảy đồng nghĩa với việc những người ở đó có thể tận hưởng khoảnh khắc và khám phá nó.
Đối với các câu lạc bộ khác ở Berlin, một chiến lược tiếp thị tương tự cũng được áp dụng, tất cả bắt nguồn từ những suy nghĩ ban đầu về cách văn hoá câu lạc bộ vận hành. Tôi nghĩ đây là điều chủ chốt và sẽ được giữ gìn.
